OBYWATELSTWO, JĘZYK i WYZNANIE

Narodowość, czyli przynależność narodowa lub etniczna, nie powinna być mylona z obywatelstwem. Narodowy Spis Powszechny 2021 daje możliwość wyrażenia zarówno pojedynczej jak i złożonej tożsamości narodowej lub etnicznej, poprzez udzielenie odpowiedzi na dwa pytania dotyczące narodowości.

W obowiązującej w Polsce ustawie o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym, wymieniono następujące mniejszości narodowe: białoruską, czeską, litewską, niemiecką, ormiańską, rosyjską, słowacką, ukraińską, żydowską oraz mniejszości etniczne: karaimską, łemkowską, romską i tatarską.

W spisie powszechnym zapewniono możliwość swobodnego określania narodowości, zarówno pojedynczej, jak i złożonej. Pierwsze pytanie o narodowość opatrzone zostało krótką listą oraz długim rozwijanym słownikiem etnonimów, czyli nazw określających narody i wspólnoty (grupy) etniczne. Jeżeli respondent uzna, że ani na krótkiej liście, ani w rozwijanym słowniku nie występuje narodowość, do której wedle własnego poczucia przynależy, może podać swoją identyfikację narodowo-etniczną wybierając ze słownika pozycję „inna (wpisać poniżej)”, a następnie wpisując samodzielnie jej określenie w polu tekstowym.

W spisie powszechnym można podać dwie identyfikacje narodowościowe, co pozwala  respondentowi wyrazić także swoją złożoną tożsamość, zakorzenioną w dwóch różnych grupach narodowych lub etnicznych. Po udzieleniu odpowiedzi na pierwsze pytanie o narodowość, pojawia się kolejne pytanie o odczuwanie przynależności także do innego narodu lub wspólnoty etnicznej. I w tym przypadku jest dostępny słownik etnonimów oraz możliwość otwartego zapisu tekstowego. Skorzystanie z obu pytań daje możliwość jednoczesnego zadeklarowania np. przynależności do jednej z występujących w Polsce społeczności mniejszościowych i narodowości polskiej.

W spisie pytamy również o język, jakim zazwyczaj posługujemy się w domu. Jeżeli wybieramy wariant odpowiedzi polski i inny niż polski, dokonujemy wyboru innego języka z załączonego słownika języków, ale też mamy możliwość podania języka w otwartym zapisie tekstowym. Również przy wyborze wyłącznie inny niż polski możemy korzystać ze słownika języków i możliwości otwartego zapisu tekstowego.

Dlaczego statystyka publiczna zbiera dane o narodowości i języku?
Ponieważ wypełniamy w ten sposób zobowiązania wynikające z ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz. U. Nr 17, poz. 141), która w artykułach 14 i 19 bezpośrednio odwołuje się do wyników uzyskanych w spisie powszechnym, jako jedynego kryterium określania liczebności mniejszości narodowych i etnicznych oraz językowej w gminach. Ponadto, zebrane w spisie powszechnym dane tworzą niezbędny zasób informacyjny (liczebność i rozmieszczenie) konieczny do realizacji zobowiązań leżących po stronie państwa, wynikających z ratyfikowanych przez Polskę, międzynarodowych konwencji i porozumień, np. przygotowanie raportów o stanie mniejszości.

Należy podać kraj urodzenia  według obecnych granic – Białoruś.

Należy podać jedno z nich – według uznania.

Należy podać kraj należący do UE, czyli Słowację, ponieważ Wielka Brytania wystąpiła z UE.

Tak, właśnie w tym celu zadawane są dwa pytania etniczne: 1) „Jaka jest Pana(i) narodowość?” oraz 2) „Czy odczuwa Pan(i) przynależność także do innego narodu lub wspólnoty etnicznej?”. W opisanej sytuacji w pierwszym pytaniu należałoby wskazać dostępną bezpośrednio pod pytaniem odpowiedź „polska”, a w drugim odpowiedź „tak”, a następnie odszukać i wybrać ze słownika etnonimów (rozwijanej listy) pozycję „czeska”.

Tak, każdy rodzaj identyfikacji narodowej i etnicznej, zarówno polska jak i inna niż polska może być zadeklarowana w odpowiedzi na pierwsze lub drugie pytanie etniczne.

Do wyrażania podwójnych identyfikacji etnicznych służą  dwa pytania etniczne: 1) „Jaka jest Pana(i) narodowość?” oraz 2) „Czy odczuwa Pan(i) przynależność także do innego narodu lub wspólnoty etnicznej?”. Zakłada się jednak, że odpowiadając na każde z nich można wskazać tylko jedną identyfikację. W tym przypadku, biorąc pod uwagę kolejność wymieniania identyfikacji, w odpowiedzi na pierwsze pytanie należałoby wskazać narodowość żydowską, a na drugie – polską.

W obu pytaniach etnicznych przewidziano możliwość udzielenia odpowiedzi w formie otwartego (swobodnego) zapisu tekstowego. W takiej sytuacji należy odnaleźć w słowniku (rozwijanej liście) pozycję „inna (wpisać poniżej)”, która udostępnia pole tekstowe, w którym można zapisać własne określenie narodowości.

Formułując pytania spisowe przyjęto założenie, że każda osoba ma jakąś tożsamość narodową lub etniczną, nie mniej jednak, jeśli ktoś nie czuje się związany z żadną społecznością narodową czy etniczną, może odnotować ten fakt, korzystając z możliwości otwartego zapisu tekstowego, wybierając odpowiedź „inna (podać jaka)”, a następnie z rozwijanej listy odszukać pozycję „inna (wpisać poniżej)” i w udostępnionym polu edycji dokonać stosownego zapisu, np.: „żadna” lub „nie mam żadnej narodowości”.

Tak. Należy wówczas uwzględnić i wskazać ten język (języki), w którym zwracają się do dziecka jego rodzice lub opiekunowie (ten którego dziecko słucha).

Osoba taka może uwzględnić ten język (języki), którego używa w kontaktach z członkami rodziny mieszkającymi w innych miejscach. Jeżeli zaś osoba spisywana nie ma aktualnie żadnej rodziny, to może odnieść się do języka kontaktów w czasach, gdy taką rodzinę miała lub do kontaktów z osobami uznawanymi obecnie za najbliższe.

Jeśli w domu, w kontaktach z członkami rodziny osoba używa tylko języka polskiego, mimo iż zna inne języki, których używa w innych sytuacjach, np. w pracy, w podróży lub w kontaktach ze znajomymi – powinna wskazać odpowiedź: „wyłącznie językiem polskim”.

Tak. Przy wyborze odpowiedzi „polskim i innym(i) niż polski” istnieje możliwość wskazania dwóch języków niepolskich – poprzez wybory na dwóch rozwijanych słownikach języków (drugi słownik aktywuje się po dokonaniu wyboru w pierwszym słowniku).

W takiej sytuacji należy wybrać odpowiedź „należę do wyznania”, a następnie opcję „inne (podać jakie)”, która uaktywni słownik wyznań (rozwijana lista), gdzie będzie można odnaleźć i wskazać odpowiednią pozycję. Najbardziej skutecznym sposobem odszukania nazwy Kościoła będzie wpisanie charakterystycznej frazy (ciągu liter) z jego nazwy, np. „bapt”, co ograniczy listę wyświetlanych wyznań do trzech, z których łatwo wybrać właściwą pozycję.

Jeśli respondent jest osobą niewierzącą, ateistą lub agnostykiem powinien wziąć pod uwagę fakt, że w spisie nie zadaje się pytania o stosunek do wiary, tzn. wiarę lub niewiarę, lecz o przynależność lub nieprzynależenie do wyznania, i odnotować swoją sytuację, np. jako brak przynależności do wyznania (bezwyznaniowość) – zaznaczając odpowiedź „nie należę do żadnego wyznania”.

W takiej sytuacji należy – po wybraniu odpowiedzi „należę do wyznania”, a następnie opcji „inne (podać jakie)” – odnaleźć i wybrać w rozwijanym słowniku wyznań pozycję „inny (wpisać poniżej)”, która udostępni pole tekstowe, gdzie będzie można wpisać własne określenie wyznania, np. nazwę organizacji wyznaniowej lub po prostu wpisać „islam szyicki”. Pozycja „inny (wpisać poniżej)” znajduje się na końcu słownika wyznań, a najszybciej można ją odnaleźć wpisując ciąg znaków „inny”.