Narodowość, czyli przynależność narodowa lub etniczna, nie powinna być mylona z obywatelstwem. Narodowy Spis Powszechny 2021 daje możliwość wyrażenia zarówno pojedynczej jak i złożonej tożsamości narodowej lub etnicznej, poprzez udzielenie odpowiedzi na dwa pytania dotyczące narodowości.
W obowiązującej w Polsce ustawie o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym, wymieniono następujące mniejszości narodowe: białoruską, czeską, litewską, niemiecką, ormiańską, rosyjską, słowacką, ukraińską, żydowską oraz mniejszości etniczne: karaimską, łemkowską, romską i tatarską.
W spisie powszechnym zapewniono możliwość swobodnego określania narodowości, zarówno pojedynczej, jak i złożonej. Pierwsze pytanie o narodowość opatrzone zostało krótką listą oraz długim rozwijanym słownikiem etnonimów, czyli nazw określających narody i wspólnoty (grupy) etniczne. Jeżeli respondent uzna, że ani na krótkiej liście, ani w rozwijanym słowniku nie występuje narodowość, do której wedle własnego poczucia przynależy, może podać swoją identyfikację narodowo-etniczną wybierając ze słownika pozycję „inna (wpisać poniżej)”, a następnie wpisując samodzielnie jej określenie w polu tekstowym.
W spisie powszechnym można podać dwie identyfikacje narodowościowe, co pozwala respondentowi wyrazić także swoją złożoną tożsamość, zakorzenioną w dwóch różnych grupach narodowych lub etnicznych. Po udzieleniu odpowiedzi na pierwsze pytanie o narodowość, pojawia się kolejne pytanie o odczuwanie przynależności także do innego narodu lub wspólnoty etnicznej. I w tym przypadku jest dostępny słownik etnonimów oraz możliwość otwartego zapisu tekstowego. Skorzystanie z obu pytań daje możliwość jednoczesnego zadeklarowania np. przynależności do jednej z występujących w Polsce społeczności mniejszościowych i narodowości polskiej.
W spisie pytamy również o język, jakim zazwyczaj posługujemy się w domu. Jeżeli wybieramy wariant odpowiedzi polski i inny niż polski, dokonujemy wyboru innego języka z załączonego słownika języków, ale też mamy możliwość podania języka w otwartym zapisie tekstowym. Również przy wyborze wyłącznie inny niż polski możemy korzystać ze słownika języków i możliwości otwartego zapisu tekstowego.
Dlaczego statystyka publiczna zbiera dane o narodowości i języku?
Ponieważ wypełniamy w ten sposób zobowiązania wynikające z ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz. U. Nr 17, poz. 141), która w artykułach 14 i 19 bezpośrednio odwołuje się do wyników uzyskanych w spisie powszechnym, jako jedynego kryterium określania liczebności mniejszości narodowych i etnicznych oraz językowej w gminach. Ponadto, zebrane w spisie powszechnym dane tworzą niezbędny zasób informacyjny (liczebność i rozmieszczenie) konieczny do realizacji zobowiązań leżących po stronie państwa, wynikających z ratyfikowanych przez Polskę, międzynarodowych konwencji i porozumień, np. przygotowanie raportów o stanie mniejszości.
